توری پارچهای، راهکاری موثر برای کنترل کرم ساقهخوار در خزانه کشت مجدد برنج
1* مهرداد عمواقلیطبری
-1 استادیار پژوهش، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، معاونت موسسه تحقیقات برنج کشور، آمل، ایران
ma_tabari@yahoo.com :مسئول نویسنده *
چکیده
ساقهخوار نواری یکی از آفات اصلی برنج در جهان و ایران محسوب میشود. این آفت بهدلیل وجود شرایط محیطی مناسب در شمال
ایران، قادر است چندین نسل را روی گیاه برنج سپری نماید. افزایش ضریب کشت برنج در مازندران که با توسعه کشت مجدد رخ داده
است، موجب افزایش شدت خسارت ساقهخوار برنج در شالیزار شده است. برای تعیین اثربخشی روش کاربردی حاضر، از دو روش
بهکارگیری و عدم بهکارگیری پارچه توری روی خزانه کشت مجدد برنج در موسسه تحقیقات برنج کشور- معاونت مازندران استفاده شد.
تعداد دستجات تخم و میزان آلودگی گیاهچههای برنج در خزانهای که از پارچه توری استفاده شده در مقایسه با خزانه بدون توری بسیار
کاهش یافت. بهطوریکه موجب عدم مصرفحشرهکشها در خزانه شد. در خزانههای شاهد تعداد دستجات تخم در یک متر مربع بیش از
05 دسته و میزان آلودگی نشاها بیش از 05 درصد بود. در حالیکه در خزانه با پوشش توری به 5/50 دسته در یک متر مربع و میزان آلودگی
گیاهچهها 5/1 رسید. این دستاورد با توجه به تاثیر مهم آن در کاهش مقدار و دفعات مصرف حشرهکشها در خزانه و زمین اصلی کشت
مجدد برنج مورد استقبال کارشناسان و بهره برداران قرار گرفته است.
واژگان کلیدی: ساقهخوار نواری، توری پارچهای، حشرهکش
بیان مساله
عوامل محدود کننده منابع تولید کشاورزی، یکی از متغیرهای مهم و مرتبط با امنیت غذایی است. گیاه برنج، یکی از منابع
اساسی تولید غذا در جهان است. این گیاه با تامین غذای اصلی حدود نیمی از مردم جهان، نقش بسیار مهمی را در این راستا به
عهده دارد )خوش، 5550(. بهرهروی نامناسب اراضی شالیزاری از یک سو و عوامل خسارتزای زنده از سوی دیگر میتوانند
برخی از عوامل محدودکننده تولید برنج محسوب شوند )نصیری و همکاران1055،(. یکی از عمدهترین محدودکنندههای تولید
برنج، شیوع آفات در شالیزار میباشد )روال و پینگالی، 1991(. توسعه کشت مجدد برنج در استان مازندران و افزایش ضریب
کشت در شالیزارهای شمال کشور نه تنها در تامین منابع انرژی بلکه در ایجاد خودکفایی منابع غذایی کشور نقش اساسی دارد.
اما بنا به ماهیت و ساختار این نوع از کشت که در معرض مقدار قابل توجهی از عوامل زنده زیانآور قرار دارد، شناخت الزم
در خصوص مدیریت این عوامل برای پایداری تولید ضروری است. یکی از این عوامل، ساقهخوار نواری برنج است که آفت
اصلی برنج در شمال و برخی از مناطق برنجکاری کشور میباشد. الرو ساقهخوار نواری برنج بهطور اختصاصی از گیاه برنج
تغذیه کرده و در مرحله رویشی، باعث ایجاد مرگ جوانه مرکزی )heart Dead )و در مرحله زایشی موجب سر سفیدی ) White
head )خوشههای برنج میشود. بهعلت رفتار تغذیهای مخفی آفت )زندگی الرو و شفیره در داخل ساقه(، معموال کشاورزان با
چرخه زندگی آفت آشنایی کافی نداشته و در نتیجه مدیریت صحیح اعمال نمیشود. این عوامل موجب کاهش کارایی
حشرهکشها در کنترل ساقهخوار خواهد شد )ریسیگ و دیگران، 1990(. امروزه بهکارگیری روشهای سازگار با محیط زیست
مانند کنترل مکانیکی )استفاده از پوشش توری پارچهای، تراشیدن نوک گیاهچهها قبل از انتقال به زمین اصلی، جمعآوری و
انهدام دستجات تخم در خزانه برنج( نقش مهمی در کاهش میزان آلودگی به ساقهخوارها دارد )ریبا، 5550(.
38
دوره سوم، شماره دوم، پاییز و زمستان ،1400 شماره پیاپی 6
اول ین ب ار، مطالع ه در خص وص ک ارایی پش هبند )پارچ ه ت وری( ب رای ک اهش می زان آل ودگی گیاهچ ه ب رنج ب ه
ش بپ رهه ای س اقهخوار ن واری در خزان ه مزرع ه تحقیق اتی معاون ت موسس ه تحقیق ات ب رنج کش ور انج ام ش د
)عمواقلی طبری، گزارش منتش ر نش ده، 1195(. نت ایج نش ان داد ک ه تع داد دس تجات تخ م در واح د س طح خزان ه )ی ک
مت ر مرب ع( 5/50 دس ته و در تیم ار ش اهد پ نج دس ته تخ م ب ود. ای ن توص یه ک اربردی در برخ ی از من اطق ش الیزاری
مازن دران از طری ق برگ زاری کارگ اهه ای آموزش ی و ترویج ی متع دد اج را ش د ک ه م ورد توج ه و اس تقبال تع دادی از
کشاورزان پیش رو مانن د منطق ه ب اریکرود، شهرس تان بابلس ر، منطق ه الل هآب اد باب ل، آم ل و فری دونکنار ق رار گرفت ه و در
حال توسعه اس ت. نت ایج بهدس ت آم ده در اراض ی کش اورزان نی ز نش ان از توفی ق ح داکرری ای ن روش در جل وگیری از
ورود شبپرهه ای س اقهخوار دارد. گرچ ه معم وال کش اورزان در پ ذیرش روشه ای ن و ب ا احتی اط عم ل م ینماین د، ب ا
وج ود ای ن، رغب ت کش اورزان ب رای پ ذیرش ای ن روش در اغل ب ش الیزارهای اس تان مازن دران در ح ال اف زایش اس ت.
ای ن رون د نتیج ه مسرتبخش ی ب رای ک اهش هزین ه تولی د و ک اهش مخ اطرات زیس ت محیط ی ناش ی از مص رف
حش رهک شه ا را در پ ی داش ته و خواه د داش ت. ب ا توج ه ب ه توس عه برنام ه راهب ردی م دیریت تلفیق ی ای ن آف ت در
شالیزارهای شمال کشور و نت ایج حاص ل از پ ژوهشه ای متع دد ک اربردی روی خس ارت آن، م یت وان ب ا ارتق ای دان ش
کش اورزان از طری ق انتق ال یافت هه ای تحقیق اتی در عرص ه زراع ی و آم وزش ص حیح به رهب رداران موج ب ک اهش
مصرف حشرهک شه ا در زیس تبوم ش الیزار ش د. از ای نرو، رویک رد اکولوژی ک در م دیریت انب وهی حش رات زی انآور
مستلزم بهکارگیری روشهایی سازگار ب ا زیس تبوم س الم ش الیزار م یباش د.عدم توج ه ب ه ای ن مه م باع ث م یش ود ک ه
در حال حاضر و آین ده ب ا رون د افزایش ی خط رات ناش ی از مس مومیته ا، مخ اطرات زیس ت محیط ی و اف زایش هزین ه
تولید مواجه شویم.
https://rfj.areeo.ac.ir/article_127856.html